Τι σημαίνει ελεύθερο;
Ελεύθερο όπως...;
Πολύς κόσμος που είναι καινούριος στο αντικείμενο μπερδεύονται εξαιτίας της λέξης "ελεύθερο". Δεν χρησιμοποιείται με τον τρόπο που περιμένουν - "ελεύθερο" για τον κόσμο αυτό σημαίνει "χωρίς κόστος", "δωρεάν". Αν κοιτάξετε σε ένα αγγλικό λεξικό, καταγράφει τουλάχιστον είκοσι διαφορετικές σημασίες της λέξης "ελεύθερος" και μόνο μια από αυτές είναι "χωρίς κόστος". Οι υπόλοιπες αναφέρονται στην "ελευθερία" και την "έλλειψη περιορισμών". Έτσι, όταν μιλάμε για Ελεύθερο Λογισμικό εννοούμε ελευθερία, όχι κάτι σχετικό με πληρωμή.
Λογισμικό που περιγράφεται ως ελεύθερο, αλλά μόνο με την έννοια ότι δεν χρειάζεται να πληρώσετε για αυτό, πολύ δύσκολα είναι ελεύθερο. Ίσως απαγορεύεται να το δώσετε σε άλλους, και είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν επιτρέπεται να το τροποποιήσετε. Λογισμικό που η άδειά του είναι χωρίς κόστος χρησιμοποιείται συνήθως ως ένα όπλο σε μια εκστρατεία προώθησης για την προώθηση ενός σχετικού προϊόντος ή για να οδηγήσει έναν μικρότερο ανταγωνιστη εκτός αγοράς. Δεν υπάρχει καμμιά εγγύηση ότι θα παραμείνει δωρεάν.
Για τους μη μυημένους, το λογισμικό ή είναι ελεύθερο ή όχι. Όμως, η πραγματική ζωή είναι πολύ πιο πολύπλοκη από αυτά. Για να καταλάβουμε τι υπονοούν οι άνθρωποι όταν μιλάνε για ελεύθερο λογισμικό ας κάνουμε μια μικρή παράκαμψη μπαίνοντας στον κόσμο των αδειών χρήσης λογισμικού.
Άδειες χρήσης Λογισμικού
Τα πνευματικά δικαιώματα είναι μια μέθοδος προστασίας των δικαιωμάτων των δημιουργών συγκεκριμένων ειδών έργων. Στις περισσότερες χώρες, πρόσφατα γραμμένο λογισμικό έχει αυτόματα πνευματικά δικαιώματα. Μια άδεια είναι ο τρόπος που ο/η δημιουργός του έργου για να επιτρέψει σε άλλους να χρησιμοποιήσουν την δουλειά του/της (σε αυτή την περίπτωση του λογισμικού), με τρόπους που είναι αποδεκτοί από τους χρήστες. Από τον δημιουργό εξαρτάται να συμπεριλάβει μια άδεια χρήσης που να δηλώνει πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα κομμάτι λογισμικού.
Φυσικά, διαφορετικές περιστάσεις χρήζουν διαφορετικών τύπων αδειών. Εταιρείες λογισμικού αναζητούν τρόπους για α προστατέψουν τα περιουσιακά τους στοιχεία, οπότε συχνά κυκλοφορούν μόνο μεταγλωττισμένο κώδικα που δεν είναι αναγνώσιμος από τους ανθρώπους. Βάζουν επίσης πολλούς περιορισμούς στην χρήση του λογισμικού. Από την άλλη πλευρά, οι δημιουργοί ελεύθερου λογισμικού αναζητούν διαφορετικούς κανόνες, μερικές φορές ακόμα και έναν συνδυασμό των ακόλουθων σημείων:
- Δεν επιτρέπουν την χρήση του κώδικά τους σε ιδιόκτητο (proprietary) λογισμικό. Καθώς κυκλοφορούν το λογισμικό τους ώστε να μπορούν να το χρησιμοποιούν όλοι/ες, δεν θέλουν να δουν κάποιους να το κλέβουν. Σε αυτή την περίπτωση, η χρήση του κώδικα θεωρείται ζήτημα εμπιστοσύνης: μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε, στον βαθμό που παίζετε με τους ίδιους κανόνες.
- Η ταυτότητα της συγγραφικής ιδιότητας πρέπει να προστατεύεται. Οι άνθρωποι είναι υπερήφανοι για την δουλειά τους και δεν θέλουν οι άλλοι να αφαιρούν το όνομά τους από τα εύσημα ή ακόμα και να ισχυρίζονται ότι το έγραψαν οι ίδιοι.
- Ο πηγαίος κώδικας πρέπει να διανέμεται. Ένα μείζον πρόβλημα με το ιδιόκτητο λογισμικό είναι ότι δε μπορείς να διορθώσεις σφάλματα ή να το προσαρμόζεις μιας και ο πηγαίος κώδικας δεν είναι διαθέσιμος. Επίσης, ένας προμηθευτής ίσως αποφασίσει να σταματήσει να υποστηρίζει το υλικό των χρηστών. Η διανομή του πηγαίου κώδικα, όπως υπαγορεύουν οι περισσότερες άδειες ελεύθερου λογισμικού, προστατεύουν τους χρήστες επιτρέποντας στους χρήστες να αλλάζουν το λογισμικό προσαρμόζοντάς το στις ανάγκες τους.
- Οποιοδήποτε έργο περιλαμβάνει μέρη του έργου του δημιουργού (που ονομάζονται "παράγωγα έργα" στις συζητήσεις περί πνευματικών δικαιωμάτων) πρέπει να χρησιμοποιούν την ίδια άδεια.
Πώς να διαλέξετε μια άδεια;
Μερικές φορές κάποιοι/ες γράφουν τις δικές τους άδειες χρήσης, κάτι που μπορεί να είναι προβληματικό, και αυτό εκφράζεται με αποδοκιμασία προς την κοινότητα του ελεύθερου λογισμικού. Πολύ συχνά η διατύπωση είτε η διατύπωση είναι αμφιλεγόμενη είτε οι άνθρωποι δημιουργούν αλληλοσυγκρουόμενες συνθήκες. Η συγγραφή μιας άδειας που να μπορεί να σταθεί σε ένα δικαστήριο είναι ακόμα πιο δύσκολη. Ευτυχώς, υπάρχει ένας αριθμός αδειών Ανοιχτού Λογισμικού που είναι διαθέσιμε για να διαλέξει κανείς. Έχουν τα ακόλουθα στοιχεία κοινά:
- Οι χρήστες μπορούν να εγκαταστήσουν το λογισμικό σε όσα μηχανήματα θέλουν.
- Οποιοσδήποτε αριθμός χρηστών μπορούν να χρησιμοποιούν το λογισμικό κάθε φορά.
- Οι χρήστες μπορούν να φτιάξουν όσα αντίγραφα του λογισμικού θέλουν ή χρειάζονται καθώς και να δώσουν αυτά τα αντίγραφα σε άλλους χρήστες (ελεύθερη ή ανοιχτή αναδιανομή).
- Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην τροποποίηση του λογισμικού (εκτός από την διατήρηση της αναγνώρισης συγκεκριμένων ευσήμων).
- Οι χρήστες μπορούν όχι απλά να διανέμουν το λογισμικό, μπορούν ακόμα και να το πουλήσουν.
Ιδιαίτερα το τελευταίο σημείο, που επιτρέπει στους ανθρώπους να πουλούν το λογισμικό, μοιάζει να είναι αντίθετο με την όλη ιδέα του ελεύθερου λογισμικού αλλά στην πραγματικότητα είναι ένα από τα δυνατά του σημεία. Καθώς η άδεια χρήσης επιτρέπει την ελεύθερη αναδιανομή μπορεί κάποιος/α από την στιγμή που αποκτήσει ένα αντίγραφο μπορεί επίσης να το διανείμει ο ίδιος/η ίδια.
Αν και το ελεύθερο λογισμικό δεν είναι εντελώς ελεύθερο από περιορισμούς, δίνει στους χρήστες την ευελιξία να κάνουν αυτό που χρειάζεται ώστε να κάνουν τη δουλειά τους. Την ίδια στιγμή, τα δικαιώματα του δημιουργού προστατεύονται - αυτό, ναι, είναι ελευθερία. Το Σχέδιο Debian και τα μέλη του είναι ένθερμοι υποστηρικτές του ελεύθερου λογισμικού. Έχουμε συνθέσει τις Κατευθυντήριες Γραμμές του Debian για το Ελεύθερο Λογισμικό (DFSG) ώστε να καταλήξουμε/φτιάξουμε έναν εύλογο ορισμό για το τι συνιστά ελεύθερο λογισμικό κατά την άποψή μας. Στην κύρια διανομή του Debian είναι επιτρέπεται μόνο λογισμικο που συμμορφώνεται με τις Κατευθυντήριες γραμμές του DFSG (Debian Free Software Guidelines).